Prasówka dyplomatyczna 04-11.12.2022

UKRAINA

Magazyn TIME okrzyknął Wołodymyra Zełenskiego człowiekiem roku. Ukraiński Prezydent, który w trakcie swojej pierwszej kadencji stanął w obliczu rosyjskiej inwazji skierowanej przeciwko jego państwu, zdobył szerokie uznanie wśród społeczności globalnej.

Nieprawdopodobna ścieżka kariery Zełenskiego zaprowadziła go od aktora komediowego do jednego z najbardziej rozpoznawanych przywódców na świecie. W wieku 41 lat został prezydentem Ukrainy w kwietniu 2019 roku, poprzednie lata spędził natomiast jako performer, występując w komediach romantycznych i współzakładając odnoszącą sukcesy firmę telewizyjną. Po rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 roku zyskał nową sławę, gdy międzynarodowa publiczność oglądała jego pełne pasji przemówienia z ulic zniszczonej przez pociski artylerii stolicy – Kijowa, gdzie przebywał, pomimo informacji wywiadowczych wskazujących, że był głównym celem rosyjskich najeźdźców. Odrzucił wtedy propozycję swoich zachodnich sojuszników, doradzających mu jak najszybszą ewakuację.

„Niezależnie od tego, czy bitwa o Ukrainę napełnia nas nadzieją, czy strachem, Wołodymyr Zełenski pobudził świat w sposób, jakiego nie widzieliśmy od dziesięcioleci” – wyjaśnił w środę Edward Felsenthal, redaktor naczelny TIME.

W ubiegłych latach tytuł człowieka roku otrzymał m.in. Elon Musk (w 2021 roku) oraz Prezydent Rosji Władimir Putin (w 2007 roku). Należy podkreślić jednak, że tytuł ten niekoniecznie jest wyrazem podziwu, tym bardziej nie powinien być on zawsze utożsamiany z zaszczytem, gdyż wskazuje jedynie na to, że zwycięzca miał wpływ na wydarzenia na świecie.

 

TURCJA

Kolejne wybory prezydenckie i parlamentarne w Turcji mają się odbyć w czerwcu 2023 r. Partia Ruchu Nacjonalistycznego (MHP) oraz rządząca Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (Partia AK) są partnerami w ramach „Sojuszu Ludowego”. Erdoğan jest ich wspólnym kandydatem w nadchodzących wyborach prezydenckich. Ugrupowanie opozycyjne, zwane „Stołem Sześciu”, utworzone przez Republikańską Partię Ludową (CHP), Partię Felicity (SP), Partię Dobra (IP), Partię Przyszłości (GP), Partię Demokratów (DP) oraz Partię Demokracji i Postępu (DEVA) wzywa do powrotu do „wzmocnionego systemu parlamentarnego”. Proponowany system – podobnie jak przed zmianą ustrojową w 2018 r. – ograniczy kadencję prezydencką do jednego, siedmioletniego okresu, dodatkowo będzie wymagał od prezydenta zerwania z partiami politycznymi i zabroni wstępowania do jakichkolwiek partii po zakończeniu kadencji.

Minęło prawie pięć lat, odkąd Turcja przeszła z systemu parlamentarnego na obecny system prezydencki po tym, jak większość tureckich wyborców opowiedziała się za utworzeniem nowego systemu. 16 kwietnia 2017 r. tureccy wyborcy poparli w referendum prezydencję wykonawczą (51,4% za). Oficjalne przejście do nowego systemu nastąpiło w momencie zaprzysiężenia Erdoğana na prezydenta po wyborach parlamentarnych w 2018 roku, które wygrał większością 52,6% głosów.

Krytyka Erdoğana pojawia się również w związku z oczekiwaną wizytą szefa CHP, Kemala Kılıçdaroğlu w Niemczech. Kılıçdaroğlu w ostatnim czasie odwiedził także Stany Zjednoczone w dniach 9-13 października oraz Wielką Brytanię w dniach 2-4 listopada – ruch ten został jednak negatywnie zinterpretowany przez turecką opinię publiczną przed wyborami. Co więcej, oświadczenie CHP pojawia się w momencie, gdy partia ta wraz ze swoimi sojusznikami nie potrafi zająć jednoznacznego stanowiska i wyłonić ostatecznego kandydata na prezydenta, który stanąłby przeciwko Erdoğanowi. Poza Kemalem Kılıçdaroğlu – będącym inicjatorem Stołu Sześciu, wymienia się także Ekrema İmamoğlu – burmistrza Stambułu i Mansura Yavaş – burmistrza Ankary.

Co wydaje się interesujące, obecny Prezydent Turcji – R. T. Erdoğan w osobnym wystąpieniu w sobotę powiedział, że jego partia zwróciła się do tureckiej opinii publicznej o wsparcie „po raz ostatni, przed przekazaniem pochodni młodzieży po rozpoczęciu budowy Stulecia Türkiye”. Warto podkreślić, że rządząca partia AKP utrzymuje się nieprzerwanie u władzy od 20 lat.

 

CHINY, IRAN, ZEA

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Iranu wezwało chińskiego ambasadora do Teheranu w późną sobotę, 10 grudnia, aby zaprotestować przeciwko wspólnemu oświadczeniu Chin i krajów Rady Współpracy Zatoki Perskiej (GCC), dotyczącemu trzech spornych wysp w Zatoce Perskiej. W szczegółowym oświadczeniu opublikowanym w piątek podczas wizyty prezydenta Chin Xi Jinpinga w Arabii Saudyjskiej, Chiny i kraje GCC przyjęły wspólny plan działania mający na celu wzmocnienie współpracy strategicznej, w tym wsparcia dla kwestii regionalnych. Plan działania uwzględnia także żądania Zjednoczonych Emiratów Arabskich (ZEA) w sprawie rozstrzygnięcia długotrwałego sporu o wyspy w rejonie Zatoki Perskiej. Stwierdzono przy tym, że konflikt, dotyczący wysp Greater Tunb, Lesser Tunb i Abu Musa, musi zostać rozwiązany w drodze negocjacji między Iranem a ZEA zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Iranu odrzuciło jednak oświadczenie Chiny-GCC dotyczące wysp, które nazwało „integralną częścią” swojego terytorium, dodając, że „nigdy nie były i nigdy nie będą przedmiotem negocjacji z żadnym krajem”. Zaistniała sytuacja wskazuje na dostrzegalny zwrot w relacjach na linii Pekin-Teheran. Iran i Chiny stały się w ostatnich latach bliskimi sojusznikami, zwłaszcza po nawiązaniu długoterminowego, wszechstronnego partnerstwa w obliczu napięć z USA. Pomimo tego, że ostatni spór może wpłynąć negatywnie na współpracę pomiędzy stronami, nie wydaje się jednak aby Teheran, wykluczony z szerszego zaangażowania na arenie międzynarodowej, zdecydował się na zerwanie dotychczasowych więzi z Chinami.

 

AFGANISTAN

Władze w Afganistanie wykonały pierwszą publiczną egzekucję od czasu powrotu talibów do władzy. Mężczyzna na którym wykonano karę śmierci został skazany pięć lat temu za zabicie innego Afgańczyka oraz kradzież jego motocykla i telefonu komórkowego. Talibskie siły bezpieczeństwa aresztowały mężczyznę po tym jak rodzina ofiary oskarżyła go o przestępstwo. W oświadczeniu nie podano, kiedy miało miejsce aresztowanie, ale stwierdzono, że oskarżony rzekomo przyznał się do zabójstwa.

Nowe władze Afganistanu sumiennie kontynuują twardą politykę realizowaną od czasu przejęcia kraju w sierpniu 2021 r. Podstawą wszelkich działań ma być natomiast ich własna interpretacja prawa islamskiego, czyli szariatu. Według Zabihullaha Mudżahida, najwyższego rzecznika rządu talibskiego, egzekucja, przeprowadzona z karabinu szturmowego przez ojca ofiary, odbyła się w zachodniej prowincji Farah na oczach setek widzów i kilkunastu wyższych urzędników talibskich. Niektórzy urzędnicy przybyli ze stolicy Kabulu. Dodał przy tym, że decyzja o wykonaniu kary została „podjęta bardzo ostrożnie”, po zatwierdzeniu przez trzy najwyższe sądy kraju i najwyższego przywódcę talibów, mułłę Haibatullaha Akhunzadę. Sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres wyraził „głębokie zaniepokojenie” pierwszą potwierdzoną publiczną egzekucją.

 

Autor: Natalia Potera

CNN, Ukrainian President Volodymyr Zelensky is named TIME magazine’s person of the year
https://edition.cnn.com/2022/12/07/europe/zelensky-time-person-year-intl/index.html

DailySabah, 6-party opposition coalition will dissolve amid challenges: Erdoğan
https://www.dailysabah.com/politics/elections/6-party-opposition-coalition-will-dissolve-amid-challenges-erdogan

Anadolu Agency, Iran summons Chinese envoy for statement on disputed islands
https://www.aa.com.tr/en/politics/iran-summons-chinese-envoy-for-statement-on-disputed-islands/2760754

AlJazeera, Taliban caries out first public execution since Afghan takeover
https://www.aljazeera.com/news/2022/12/7/afghan-taliban-carry-out-first-public-execution-since-takeover