6 czerwca o godz. 18.00 w siedzibie RODM Poznań odbyło się spotkanie dotyczące upadku rządu w Austrii. Wykład był prowadzony przez koordynatora Ośrodka, niemcoznawcę i analityka – Piotra Andrzejewskiego
Upadek rządu w Austrii
17 maja 2019 roku dwie niemieckie gazety Der Spiegel oraz Süddeutsche Zeitung opublikowały obszerne, wielogodzinne nagranie z negocjacji prowadzonych w 2017 roku w luksusowej willi na Ibizie przez wicekanclerza Austrii Heinza-Christiana Strache (Wolnościowa Partia Austrii – FPÖ), Johanna Gudenusa (przewodniczącego FPÖ) oraz kobiety podającej się jako Alyona Makarova, siostrzenicy jednego z rosyjskich oligarchów. Publikacja nagrań doprowadziła do dymisji Strache i Gudenusa, zerwania umowy koalicyjnej pomiędzy prowadzoną przez Sebastiana Kurza Austriacką Partią Ludową (ÖVP) oraz FPÖ oraz skłoniła prezydenta Alexandra van der Bellena do rozpisania nowych wyborów parlamentarnych, które mają odbyć się we wrześniu. Warto nadmienić, że nagranie zostało dokonane przed wyborami i zanim Strache stworzył rząd koalicyjny z Sebastianem Kurzem. Nagrania zostały opublikowane na tydzień przed wyborami do Parlamentu Europejskiego.
Rosyjski łącznik
Na nagraniach przyszły wicekanclerz Heinz-Christian Strache prowadzi negocjacje z kobietą podającą się za „Alyonę Makarovą”. Rolę tłumacza z j. rosyjskiego przyjął mówiący biegle w tym języku Johann Gudenus. Warto zatrzymać się na chwilę przy tej postaci i roli jaką odgrywał w austriackiej polityce. Ze wszystkich uczestników wiedeńskiego spotkania wyróżnia się Johann Gudenus. Postać ta jest najbardziej aktywnym łącznikiem pomiędzy FPÖ a Rosją, dlatego warto przyjrzeć mu się trochę bliżej. Pochodzi on z rodziny o silnych powiązaniach z nazizmem (jego ojciec został skazany za działalność w NSDAP w czasie II wojny światowej) Johann urodził się w 1976 i z polityką związał się szybko wstępując do młodzieżówki FPÖ, od 2005 roku zasiadał także w wiedeńskim parlamencie. Swoje zainteresowanie Rosją tłumaczy sprawami sercowymi – miał zakochać się w Rosjance. Miłością do kobiety nie da się jednak wytłumaczyć jego wizyt na szkołach letnich organizowanych przez Uniwersytet Łomonosowa w latach 1994-2003 czyli w czasie przed romansem. W 2005 roku zakończył studia w prestiżowej Wiedeńskiej Akademii Dyplomatycznej. Co ważniejsze, uczestniczył także w kursie prowadzonym przez Akademię Dyplomatyczną Ministerstwa Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej. Szkoła ta została założona w 1934 roku do przygotowania sowieckiego korpusu dyplomatycznego i jednocześnie agentury dyplomatycznej. Szkoła ta po kilku strukturalnych zmianach po upadku ZSRR działa do dziś.
Johann Gudenus wraz innym politykiem FPÖ Johannesem Hübnerem byli obserwatorami referendum na Krymie. W kolejnej wizytacji na Krymie uczestniczyli inni członkowie FPÖ Jörg Jenewein i Detlef Wimmer. Ich obecność na półwyspie krymskim skrytykował ukraiński ambasador w Austrii Oleksand Scherba twierdząc, że działanie to naruszyło neutralność Austrii i prawo Unii Europejskiej. Gudenus miał także swoje pięć minut jako obserwator wyborów municypalnych w Rosji. We wrześniu 2014 roku nie dopatrzył się żadnych uchybień podczas wyborów lokalnych w Petersburgu.
Gudenus od dłuższego czasu proponował prowadzenie prorosyjskiej polityki. Zasugerował wybudowanie szerokotorowej kolei z Moskwy do Wiednia, wielokrotnie domagał się zniesienia sankcji przeciwko Rosji. Kilkukrotnie nawoływał do deportowania czeczeńskich azylantów z Austrii. W 2012 roku Gudenus i odpowiedzialny za sprawy zagraniczne w FPÖ prawnik Johannes Hübner spotkali się z czeczeńskim dyktatorem Ramsanem Kadyrowem w Groznym by omówić problem czeczeńskich azylantów. Około 30.000 uchodźców z Czeczeni mieszka i żyje w Austrii co czyni ich jedną z największych mniejszości etnicznych w tym kraju. […] W 2014 roku wraz z Johannesem Hübnerem byli uczestnikami moskiewskiej konferencji „Forum dużej rodziny i przyszłości ludzkości” finansowanej przez Fundację św. Bazylego Wielkiego oligarchy Małofiejewa. W trakcie konferencji nazwał Europę „marionetką Brukseli i USA” za którą musi się wstydzić. Nazywał UE „lobby dla homoseksualistów, którzy mają swoje własne stacje telewizyjne i gazety”. Szczytem współpracy pomiędzy FPÖ a Rosją była wizyta Strache, Hofera, Hübnera oraz Gudenusa w Moskwie w grudniu 2016 roku. Podczas tego pobytu podpisano umowę o partnerstwie z partią Władimira Putina Jedna Rosja. Sygnatariuszami byli przewodniczący Heinz-Christian Strache oraz Siergiej Żeleźniak
Treść nagranych rozmów
Heinz-Christian Strache będąc podejrzliwy uważał, że spotkanie na Ibizie to pułapka, został jednak uspokojony przez swojego towarzysza – Johana Gudenusa, że wszystko jest w porządku. Niepokój Strache wywołał fakt, że pani Makarowa posiadała brudne paznokcie, co kłóciło się z obrazem zamożnej członkini oligarchicznego rodu. Alyona Makarowa proponowała zainwestowanie kwoty 250 milionów euro, które „nie są do końca legalne”. Celem uzgodnień miało być także przejęcie Kronen Zeitung, największej gazety w Austrii celem uczynienia z niej narzędzia propagandowego dla FPÖ. W zamian Heinz Christian Strache obiecywał kontrakty państwowe. Austriacka firma budowlana Strabag, która otrzymuje wiele kontraktów państwowych, w ocenie Strache wspiera jego konkurencję polityczną – liberalną partię NEOS. Po planowanym wejściu do rządu Strache oferował odcięcie firmy Strabag od pieniędzy i zleceń publicznych i przekierować je w stronę firm rosyjskich. Opisał on także sposoby finansowania partii obchodzący austriackie regulacje poprzez ciąg stowarzyszeń i fundacji. Podczas rozmowy Strache wielokrotnie podkreśla, że wszystkie działania muszą mieć charakter legalny i zgodny z austriackim prawem. Legalność proponowanych operacji jest obecnie przedmiotem śledztwa w austriackiej prokuraturze.
Jako wątek poboczny warto wymienić uwagę Heinza-Christiana Strache dotyczącą Rosji i Europy Środkowej, które uważa on za „normalne, w porównaniu z dekadenckim Zachodem”.
W 2018 roku Rene Benko (jeden z najbogatszych Austriaków), wspomniany na nagraniu jako sojusznik FPÖ, nabył akcje Mediaprint GmbH & Co KG od niemieckiego właściciela WAZ-Mediengruppe poprzez swoją firmę Signa Holding. Signa Holding posiada aktualnie 49% w wydawnictwie i 24.5% udziałów w Kronen Zeitung i 24.22% w Kurierze. Razem oba tytuły to ponad 35% udziałów w rynku prasy austriackiej. Kronen Zeitung promuje idee populistyczne, antyimigranckie oraz eurosceptyczne. Byłaby to częściowa realizacja ustaleń z nagrania. Trudno jednak udowodnić bezpośredni wpływ tych ustaleń na działanie Rene Benko. Także linia gazet nie zmieniła się i nie zaczęła być bardziej przychylna FPÖ.
Dymisje, wybory i upadek rządu Sebastiana Kurza
Niezależnie od planowanych dymisji kanclerz Sebastian Kurz (ÖVP), ogłosił, że ze względu na kryzys zaufania należy przeprowadzić na jesieni ponowne wybory parlamentarne w Austrii. Z wnioskiem tym zgodził się prezydent Austrii Alexander van der Bellen.
W koalicyjnym rządzie Kurza, koalicjant czyli FPÖ odpowiadała za austriackie resorty MSW, MON oraz MSZ. Poza dymisjami wice-kanclerza Strache oraz Gudenusa z funkcji publicznych, kanclerz Kurz domagał się także ustąpienia ze stanowiska MSW Herberta Kickl’a (sekretarza generalneg FPÖ). Kickl jest postacią kontrowersyjną, która miała już na swoim koncie kilka skandali, np. zalecał podlegającej mu policji kontaktowania się z nieprzyjaznymi mediami. Jednocześnie wywiady państw zachodnich, w tym niemiecki Bundesamt for Verfassungsschutz (BfV), ograniczyły wymianę informacji ze służbami podlegającymi Kickl’owi, uważając, że nie jest on osobą godną zaufania. Jest to związane z nadużyciami w austriackiej służbie wywiadowczej Bundesamt für Verfassungsschutz und Terrorismusbekämpfung (BVT) z 2017 roku. Kanclerz Sebastian Kurz korzystając z okazji kryzysu w partii koalicyjnej oraz chcąc pozbyć się kłopotliwego ministra zdymisjonował go 22 maja 2019 roku. Po zdymisjonowaniu MSW Herberta Kickl’a wszyscy ministrowie z FPÖ solidarnie poddali się do dymisji, kończą umowę koalicyjną z ÖVP
26 maja 2019 w Austrii odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego. Wyniki tych wyborów prezentują się następująco:
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |
| Partia | Frakcja w PE | Liczba mandatów w 2014 r. |
Sondaże 2019 (uśrednione) |
Liczba głosów w % w 2019 | Liczba mandatów w 2019 r. |
| Austriacka Partia Ludowa (Österreichische Volkspartei, ÖVP) | EPP | 5 | 29% | 35,40% | 7 |
| Socjaldemokratyczna Partia Austrii (Sozialdemokratische Partei Österreichs, SPÖ) | S&D | 5 | 26% | 23,50% | 5 |
| Wolnościowa Partia Austrii* (Freiheitliche Partei Österreichs, FPÖ) | EAPN (wcześniej ENF) |
4 | 22% | 17,30% | 3 |
| Zieloni
(Die Grünen) |
G/EFA | 3 | 8% | 13,60% | 2 |
| NEOS (Das Neue Österreich und Liberales Forum) | ALDE | 1 | 7% | 8,40% | 1 |
W poniedziałek 27.05.2019 czyli dzień po wyborach europejskich, przegłosowano pierwsze w historii Austrii udane votum nieufności wobec urzędującego kanclerza. Sebastian Kurz został nie tylko najmłodszym, ale i najkrócej urzędującym kanclerzem w powojennej historii Austrii.
Aż do ogłoszenia wyników wyborów do Parlamentu Europejskiego nie było pewne czy największe ugrupowanie opozycyjne – Socjaldemokratyczna Partia Austrii (SPÖ) oraz FPÖ poprą wotum nieufności. Zdecydowane zwycięstwo ÖVP (partia otrzymała ponad 35% głosów dystansując rywali) spowodowało, że chcąc osłabić pozycję kanclerza w nadchodzących wyborach zarówno socjaldemokraci jak i wolnościowcy zgodnie przegłosowali wotum nieufności. Sam Kurz wykorzystuje zaistniałą sytuację twierdząc, że on i jego ugrupowanie stanowią ostoję porządku w Austrii i przedstawia swoich oponentów jako burzycieli tego porządku. Podczas debaty przed głosowanie wotum nieufności mówił, że nie jest w stanie zrozumieć czemu służyć ma odwoływanie rządu na kilka miesięcy przed wyborami.
3 czerwca 2019 został powołany tymczasowy rząd techniczny, na czele którego stanęła Brigitte Bierlein – była prezes austriackiego sądu konstytucyjnego. Jest ona pierwszą kobietą piastującą stanowisko kanclerz w historii Austrii.
Przyszłość
Kryzys rządowy nie osłabił pozycji Sebastiana Kurza i ÖVP. Pomimo problemów wizerunkowych nie osłabił także znacząco FPÖ. Austria pozostaje jednym z niewielu państw w Europie, które zachowują stabilną scenę polityczną. Głosy oddane na trzy największe partie wynoszą 75%. Podział na trzy obozy polityczne jest długotrwały i sięga czasów
I Republiki Austrii z lat 1918-1938. Taki układ powodował, że częstym zjawiskiem w Austrii były tzw. wielkie lub czarno-czerwone koalicje ÖVP i SPÖ. W obecnej sytuacji rozmowy koalicyjne między tymi dwoma partiami mogą okazać się bardzo trudne. Wzrost napięcia pomiędzy ÖVP, SPÖ oraz FPÖ może doprowadzić do impasu po jesiennych wyborach. Pomimo dominującej pozycji ÖVP nie jest w stanie zdobyć większości parlamentarnej i rządzić samodzielnie. Być może spowoduje to zwrot w stronę mniejszych partii – liberalnej NEOS oraz Zielonych.
Treść wystąpienia jest dostępna także w Biuletynie Instytutu Zachodniego:
https://www.iz.poznan.pl/publikacje/biuletyn-instytutu-zachodniego/biz-nr-21395-2019-upadek-rzadu-w-austrii
